به گزارش وسائل، مقاله «ولایت فقیه در نظام فلسفی فارابی» به نویسندگی دکتر نادیا مفتونی و چمران بهارلویی در شماره پنجاه و پنجم فصلنامه علمی، ترویجی علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در پاییز سال 1390 به چاپ رسیده است.
در این مقاله آمده است: فارابی در تقریر نظریه مدینه فاضله بر ریاست و ولایت فقها و مجتهدان تصریح و تأکید کرده است، روش او در مقام توصیف و توجیه ولایت فقیه را می توان محاکات نامید.
محاکات که در آثار فارابی، نام های دیگری چون: تخیل، مناسبت، مقایسه، تمثیل و تنظیر هم بر آن اطلاق شده، در ادراک و تفهیم معقولات، جایگاه اساسی دارد، فاربی بر آن است که درک ذات معقولات، جز مقولات اولی که در همگان مشترک است، امری ناممکن یا دشوار است و باید تصاویر معقولات را توسط امثال و محاکیات آنها در قوه خیال جمهور ترسیم کرد.
وی اصل ولایت فقیه را به منزله بخشی از ریاست فاضله با سه تمثیل مراتب هستی، قوای نفس و بدن سالم تام الاعضا محاکات می کند، وی متشکل را از ناحیه اثبات نمی داند و استدلالی اقامه نمی کند، بلکه عمدتا معطوف به مقام توصیف و ارائه تصور صحیح از ولایت فقیه است.
فارابی قائل به ریاست و حکومت فقها و مجتهدان واجد شرایط بر مدینه فاضله است و تعابیر ریاست سُنی و ریاست افاضل و اخیار را بر آن اطلاق کرده است، این رهبری می تواند به شکل فردی و در هنگام ضرورت به صورت گروهی باشد.
در حکومت گروهی به نحو ضروری، یک یا چند مجتهد مطلق یا چند مجتهد متجزی که قادر به استنباط احکام همه مسائل، از جمله مسائل مستحدثه باشند؛ مشارکت دارند.
تخییل و محاکات، طریق عمده دستیابی جمهور به معقولات است، زیرا اکثر مردم براساس طبع یا عادت از ادراک عقلیات عاجزند و بسیاری از امور نیز اساسا به گونه‌ای‌اند که انسان، راهی به تعقل آنها ندارد.
فارابی، مشکل را در مقام توجیه ولایت فقیه ندیده؛ از این‌رو استدلالی بر آن اقامه نمی کند؛ بلکه در صدد ارائه تصور صحیح معطوف به ولایت فقیه است و در این مقام، روش محاکات و تنظیر را به کار برده و در سه تمثیل بدن سالم، قوای نفس و مراتب هستی، رییس مدینه فاضله را به قلب، پزشک و مدبر اول موجودات تشبیه کرده است./604/م